tekst Aus Greidanus, Alain Pringels en Jules Terlingen

regie David Geysen (Water), Aus Greidanus (Boven water, Het rampjaar, De opstand, Barnevelt en Onder water), Bob Schwarze (Onze koloniën) en Jules Terlingen (Geld en geloof)

speelperiode di 25 februari t/m zo 31 oktober 2010 grote zaal Appeltheater
première zondag 28 februari 2010
aanvang 17.30 uur (eindtijd 23.00 uur)/voorstellingen op zondag van augustus t/m oktober beginnen om 15.00 uur (eindtijd 20.30 uur), m.u.v. zondag 12 september die voorstelling begint om 17.30 uur

Een zoektocht naar de Nederlandse identiteit

Na de succesvolle theatermarathons Tantalus (2003) en Odysseus (2007) brengt Toneelgroep De Appel in februari 2010 Tuin van Holland uit, ook geregisseerd door Aus Greidanus.

Elke week verschijnt er een boek over de vaderlandse geschiedenis. Het lijkt alsof de Nederlanders herinnerd moeten worden aan waar ze vandaan komen en wie ze zijn. Toen de Argentijnse en toekomstige koningin van Nederland prinses Máxima, in een argeloos toespraakje in 2007, opbiechtte dat ze er als allochtoon nog niet in geslaagd was dé Nederlandse identiteit te ontdekken (ze betwijfelde zelfs of de Nederlander wel bestond) werd ze met veel kritiek overstelpt.

Een theatermarathon waar de bezoeker ogen en oren tekort komt. In elke hoek van het Appeltheater is iets te zien. Het publiek stelt zelf zijn geschiedenis samen, maar alle bezoekers beginnen en eindigen met hetzelfde verhaal. Daar tussen kiest u over welke vaderlandse gebeurtenis u meer wilt weten en over welke niet.

De Nederlandse identiteit

‘De Argentijnse Máxima opent in Indische sari het India Festival in Amsterdam', is dit een voorbeeld van de nieuwe identiteit van de Nederlander: een wereldburger?

Feit is dat Nederland de 21ste eeuw begonnen is met naarstig op zoek te gaan naar die ‘verloren' identiteit. Er kwam zowaar een commissie aan te pas die zich moest bezig houden met de samenstelling van de canon van het vaderlands verleden. In prachtige uitgaven wordt er een aantal vensters gepresenteerd met de belangrijkste gebeurtenissen en personen uit de geschiedenis. Meer dan ooit onderstrepen deze uitgaven dat geschiedenis schrijven neerkomt op geschiedenis maken: geschiedenis is een keuze! Keuzes waarbij bepaalde belangen worden verdedigd. Wiens en welk belang is niet altijd even makkelijk te achterhalen. Daarvoor moet je tussen de regels durven lezen.

Lezend tussen die regels ontdekten Aus Greidanus, Alain Pringels en Jules Terlingen dat identiteit geen statisch gegeven is, maar iets dat voortdurend in beweging is. Identiteit is een proces. Al vanaf het verschijnen van de eerste steden in de late middeleeuwen tot nu, ontstaat de Nederlandse cultuur door het absorberen van vreemde invloeden. De eigenheid, de identiteit van ‘een volk', blijkt eerder een waaier van invloeden dan een duidelijk aanwijsbare eigenheid.

Tuin van Holland - de stukken

Boven water 

Een onwetenschappelijke zoektocht naar het bestaan van de Nederlander aan de hand van archeologische vondsten, opgediept uit zesentwintighonderd jaar geschiedenis van de lage landen.

Iedereen start in de grote zaal, waar het publiek dwars door de eeuwen heen van het ene naar het andere verhaal meegenomen wordt. Jaartallen die u ooit leerde komen weer boven.... 

[ download script ]

Er worden drie stukken rond de historische figuren Willem de Zwijger, Johan van Oldenbarnevelt en de gebroeders De Witt gespeeld, die in de Gouden Eeuw een onnatuurlijke dood stierven. Willem van Oranje werd vermoord, Van Oldenbarnevelt werd terechtgesteld na een schijnproces en de gebroeders De Witt werden door een opgejutte menigte gelyncht. 

De Opstand

Of het verhaal van de rampzalige tweede veldtocht van prins Willem van Oranje naar de Nederlanden in het jaar 1572, waarin hij tenslotte naar Holland vlucht om er zijn graf te vinden.

1572. De inname van Den Briel? De bezetting van Bergen? De martelaren van Gorkum? De Eerste Vrije Statenvergadering in Dordrecht? De Bartholomeüsnacht? Wie was Juliana van Stolberg? Charlotte de Bourbon? Louise de Coligny?

[ download script ]

Barnevelt 

Of de overwinning van prins Maurits van Oranje op de landsadvocaat Johan van Oldenbarnevelt, eerste staatsman van de Republiek, in het jaar 1619.

1619. Het Binnenhof in Den Haag? Daar werd toen iemand onthoofd? De eerste staatsman van de Republiek! Na een ophefmakend proces... Een schijnproces? Wat zegt de Synode van Dordrecht u nog? Slot Loevestein? Hugo de Groot? Wie was Maria van Utrecht? Louise de Coligny? Jan Francken?

[ download script ]

Het Rampjaar 

Of de moord op de gebroeders De Witt onder leiding van Cornelis Tromp, vurig aanhanger van prins Willem III van Oranje, in het jaar 1672 waarin het volk redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos, ternauwernood aan de ondergang ontsnapt.

Oorlog. De Engelsen komen over zee, de Fransen vanuit het zuiden en de Duitsers uit het oosten. De Amsterdamse beurs klapt in elkaar. Bij de Gevangenpoort in Den Haag worden de gebroeders De Witt brutaal afgeslacht. De zeebonken Tromp en De Ruyter staan tegenover elkaar. Een burgeroorlog dreigt.

[ download script ]

Markt 

De koopman en de dominee, of hoe men bij het scheiden van de markt de Hollander leert kennen.

Het publiek loopt over een markt in de foyer en de grote zaal en ziet overal kleine podia waarop zich grote drama's afspelen: opstanden, rellen, moorden, liederen en getuigenissen uit een ver verleden. U eet typisch Nederlandse gerechten. 

De dijkgraaf, de koopman en de dominee 

Nederland heeft iets met water. Geen land dreef zoveel handel met zoveel verschillende overzeese culturen. De dijkgraaf, de koopman en de dominee zijn dan ook de oppergoden van het Nederlands mythologisch universum. Drie op een epische manier en in een originele vormgeving gemaakte themastukken. 

Water

Ik worstel en kom boven 

Water is beweging. Een zee kent eb en vloed. De Nederlanden zijn een moerassig veengebied waarlangs het water van noordwest Europa de zee instroomt. Door de verstedelijking in de Middeleeuwen, en als gevolg daarvan het droogleggen van veengebieden die een natuurlijke buffer zijn tegen het hoge zeewater, volgde de ene overstromingsramp na de andere. Menselijk ingrijpen verstoorde een ecologisch evenwicht. Een verhaal over de strijd tegen de kracht van water en de eigen vergankelijkheid. 

Geld en geloof: God zij met ons 

Is de Tachtigjarige Oorlog nu een godsdienstoorlog of een conflict in handelsbelangen? Aangezet door Luther en Erasmus schudden de Nederlanden het Spaans Katholieke juk van zich af. De handelsbelangen van de steden werden het best verdedigd door zich te verenigen in de Verenigde Provinciën. Amsterdam werd het financiële en economische centrum van de wereld. Over beurscrashes en fundamentalisten. 

[ download script ]

Onze koloniën

Mare Liberum, de zee is van iedereen, de buit gerechtvaardigd 

De VOC is de eerste multinational van de wereld. Gefinancierd door meerdere aandeelhouders uit de Verenigde Provinciën en gesteund door een slagkrachtige marine, haalt zij technologisch beter uitgeruste schepen, goederen en rijkdommen uit de hele wereld naar Nederland. Over de zoektocht naar goud en zout en andere overzeese avonturen. 

Onder Water 

Een onhistorisch toekomstperspectief van Nederland aan de hand van eeuwenoude verhalen en dingen die voorbijgaan.

Het publiek is weer terug in de grote zaal. Een toekomstvisioen? Als de klimaatsverandering doorgaat en de temperatuur blijft stijgen, dan gaan we met z'n allen kopje onder. Wat doen we? Heeft de mens ooit lering getrokken uit zijn geschiedenis? De Appel zoekt met een knipoog naar een hoopvolle uitweg.

[ download script ]

Persreacties (selectie)

Elsevier

Belangrijker dan die identiteitsdiscussie in Boven Water is het aanstekelijke spelplezier in de snel geschakelde groepsscènes, die een perfecte opmaat vormen voor de volgende delen. Dat zijn zes verschillende éénakters, waaruit de bezoeker elke avond een eigen selectie van drie voorstellingen kan maken. Elk stuk heeft een eigen sfeer en vorm. Zo is Onze koloniën, over de koloniale geschiedenis, een fragmentarische, speelse collage van teksten en is Bamevelt, over de executie van Johan van Oldenbarnevelt. een koel-classisistisch kostuumdrama. Speciale vermelding verdienen de prachtige decors van Guus van Geffen. Rode draad is de vernietigende kracht van geruchten en insinuaties, en de angst voor populisme. Hierin schuilt de actualiteit van deze geschiedkundige taferelen. Tussendoor is er, zoals dat hoort bij zo'n toneelevenement, uitgebreid gelegenheid tot eten en drinken - de bezoeker brengt al met al evenveel tijd door in de foyers als in de theaterzalen.
Tuin van Holland is een geoliede toneel machine, waarmee De Appel geschiedenis schrijft. Wees er snel bij!

De Groene Amsterdammer

... Juliana van Stolberg (een strakke prachtrol van Geert de Jong) en zijn schoonzus Elisabeth van Leuchtenberg (mooi in balans gespeel door Marguerite de Brauw).
... poëtische performance Water van David Geysen , een beeldschoon klank- en beeldgedicht met een onheilspellende spelonksfeer en stilwatergeur.
Uitschieter van de avond is voor mij Onze koloniën van Bob Schwarze, een bitterzure anti-Kurhaus-revue met rijmelarijen over de VOC-mentaliteit en een adembenemend koel uitgevoerde performance over lucratieve slavenhandel.
Voorts zij vermeld dat u qua gastronomie helemaal goed zit bij Tuin van Holland.

De Volkskrant

Tuin van Holland imponeert.
Het is prijzenswaardig dat Aus Greidanus deze staatsliedendrama's op toneel brengt. Inhoudelijk doen ze niet onder voor de bekendere historische toneelteksten.
Het spektakel komt echt goed op gang in de pauze halverwege. Terwijl overal in het pand toepasselijk eten - zuurkool, zuurdesembrood en Hollandse garnalen - te koop is, wordt er in de grote zaal, foyer en garderobe een keur aan eenakters en kluchten ten beste gegeven. Van een middeleeuws steekspel tot een dondermonoloog van wederom Anton Mussert, toch een beetje onze eigen Hitler.
Onze koloniën van Bob Schwarze is een baken van beheerst beeldend theater binnen de happening die Tuin van Holland is.

Telegraaf

Het verstikkende gekonkel om de macht wordt zo persoonlijk gemaakt en verandert nergens in een feitelijke opsomming. Bovendien klinkt wat we horen soms angstig actueel: volksmennerij blijkt van alle tijden. Guus van Geffen bedacht voor deze verhalen prachtige decors, die beeldend zijn in al hun bedrieglijke simpelheid. Terwijl het spelersensemble van De Appel zich vooral met deze klassieke vorm van teksttoneel in de kijker kan spelen. Mooie rollen van onder anderen Geert de Jong, Isabella Chapel en Aus Greidanus getuigen daarvan. Wordt de Nederlandse identiteit gevonden door De Appel? Daar valt over te twisten. Mogen grasduinen in de historische schatkamer die het gezelschap met Tuin van Holland heeft ontsloten, is als uitkomst echter minstens zo bevredigend.

Den Haag Centraal

Tuin van Holland begint al met een vondst, letterlijk en figuurlijk. In een mooi verbeelde toekomstscène gaat een duiker op de zeebodem op zoek naar wat eens een mythisch, nu verdronken, landje geweest moet zijn.
Tuin van Holland heeft iets van De Parade (...). Heeft ook iets van een feestje van het komediantendom. Waarin je van ironiserende kanttekeningen naar het serieuze werk reist. Dit is een totaalgebeuren dat je moet ondergaan en waarvan je moet genieten.
(...) met in Het rampjaar een fraaie kleedscène waarin Maria van Utrecht (Judith Linssen) en Michiel de Ruyter (Hugo Maerten) in het kostuum worden gestoken.
De Appel laat zien dat zich achter de ‘highlights' van de historieboekjes evenveel afspeelt aan machtsstrijd, politiek gekonkel en volksmennerij als in een huidige verkiezingsperiode.
Barnevelt is een klassiek ‘well made play' dat zo uit de ‘Tuin' gelicht zou kunnen worden. Hier een mooi dramatische spanning, net zoals in de confrontatie De Ruyter-Tromp (de laatste gespeeld door Iwan Walhain).
Het moderne Geld en geloof is een bizarre, Buñuel-achtige scène.
Na afloop hoor je - als in een festival - dat je toch echt Geert de Jong had moeten zien als Juliana van Stolberg in De opstand. Gemist. Maar hoe zij er in die openingsscène uitzag als Majoor Bosshardt vergeet je ook niet.
De eindindruk is een veelheid van die kleine dingen: de kopstemzang van Hugo Maerten in Geld en geloof, het emotionele spijtverhaal van de cipier van de Gevangenpoort (Nadia Amin), het Eeuwige Water dat in een aantal stukken opwelt uit de Appelvloeren, het riddertoernooi op toneelpaarden op de ‘Marktplaats' in de eetpauze.
Een kant-en-klaar antwoord op de vraag wat onze Nederlandse identiteit is, biedt De Appel utieraard niet. Wel een dosis vaak amusante prikkels om erover na te denken.

Algemeen Dagblad

... in De opstand stijgt Geert de Jong boven alles en iedereen uit als Juliana van Stolberg, de vrome moeder van Willem van Oranje. Bitter ziet zij haar wereld instorten als drie van haar zoons omkomen.
Het rampjaar is ingenieus van opzet met opborrelend water als symbool voor de waterlinie. Sterk doortrokken van drama is de dialoog tussen De Ruyter (Hugo Maerten) en de weduwe van Cornelis de Witt (Judith Linssen).
Water van David Geysen is een fascinerend waterballet. Felle worstelingen op het volledig onder water staande toneel worden afgewisseld met momenten van poëtische verstilling.
Acteur David Geysen levert een pijnlijk precieze imitatie van NSB-leider Anton Mussert.
De vorm van het slot (De epiloog) is briljant. Tuin van Holland zit ingenieus in elkaar.

NRC Handelsblad/NRC next

Vijf uur durende theatermarathon bij De Appel is ontluisterende voorstelling over Nederlandse identiteit.
Ontwerper Guus van Geffen toverde elke hoek om tot een theaterruimte, met als hoogtepunt het stuk Barnevelt.

Trouw

Verrassend is hoe mooi vaak kanttekeningen zijn verwerkt om kleur en tegenkleur aan het Hollandse karakter te geven.
In Barnevelt (regie Aus Greidanus), waar de politieke achtergrond van de moord op de 17de-eeuwse raadpensionaris fraai via de vrouwen-van wordt uitgediept, verloochent onze handelsgeest zich niet.
In circa driekwartier krijgen die stukken allure door een intelligente combinatie van historie en eigentijdse kijk. Een niet gering steentje draagt Guus van Geffen daaraan bij, die de ruimtes inrichtte met imposante decors. Adembenemend is de vormgeving van Barnevelt: een als het ware in een gracht drijvende witte salon.
... Water (regie David Geysen), een met gedichten als 'Denkend aan Holland' en woest suicidale worstelingen zowel poëtisch als droefgeestigwaterballet.

theatercentraal.nl

Wat een toeschouwer ook kiest, het oog komt niets tekort: vormgevers Guus van Geffen (decor) en Annelies de Ridder (kostuum) brengen de Hollandse schoonheid in elke voorstelling in beeld.
Vertederend is hoe de iconen, die allemaal in verschillende tijden hebben geleefd, het voor elkaar opnemen in Boven water. De optochtachtige vorm waarin Boven water is gegoten leent zich goed als luchtige introductie op een avond vol voorstellingen over keerpunten in de geschiedenis van Holland.
In Onze koloniën zitten een paar pareltjes, zoals de scène waarin Nadia Amin met negerzoenen uitbeeldt hoe slaven indertijd werden geselecteerd en vervoerd. En niet te vergeten de rijmelarij van Bob Schwarze:
De acteurs bediscussiëren in Onder water de theorie dat Holland uiteindelijk onder water zal komen te staan. En komen tot een verregaande oplossing. ‘I found Holland', concludeert Toneelgroep De Appel, die in Tuin van Holland bewonderenswaardig levensecht aangekleed en vormgegeven laat zien dat ook geschiedenis wordt bepaald door de kijker.

ikhouvantheater.nl

Tijdens de grote pauze, na de eerste twee stukken, wordt het publiek tijdens de Markt getrakteerd op een verzameling aan liedjes en sketches van Nederlandse bodem. Deze culturele ratjetoe, dat iets wegheeft van Monty Python, is erg vermakelijk. In dit deel wordt de Nederlandse identiteit beleefd, niet verteld... en het werkt!
... de voorstelling Water, regie: David Geysen. ... ben ik echt geboeid en krijg ik, via verschillende verhaallijnen, die zich allemaal in het water op toneel afspelen, een intens gevoel van wat het leven onder de zeespiegel eigenlijk betekent. Het is een associatief en beeldend geheel. Het is prachtig, beklemmend en erg treffend! De waterdreiging, wat vroeger een veel reëler gevaar vormde dan nu het geval is, wordt in al zijn geweld voelbaar gemaakt. Prachtig!!
Tuin van Holland is knap gemaakt: het decor is prachtig, de kostuums zijn mooi, de acteurs spelen de sterren van de hemel.

toneel.blog.nl

Het eerste wat opvalt, is de uitmuntende vormgeving (Guus van Geffen). Met zorg en oog voor detail heeft het hele theater een Hollandse uitstraling gekregen. Maar de échte verbijstering komt als het publiek de zaal in loopt voor de voorstelling Water uit de moderne triologie. Water is namelijk letterlijk wat het publiek ziet. Het kabbelt over het hele podium en reikt tot kniehoogte bij de acteurs. Ellen Parren speelt de zee, en de verraderlijkheid daarvan, op een zeer indrukwekkende manier. Door middel van goed acteerwerk, dans en prachtige beeldspraak, wordt de relatie tussen Nederland en het water uitgelegd in één van de meest intrigerende voorstellingen die ik ooit zag.
Voor Barnevelt, uit de klassieke triologie, wordt dezelfde zaal, volledig omgebouwd naar een prachtige ruimte, die eer doet aan de status van de vroegere Oldebarnevelden.
Na afloop van het klassieke drieluik heeft het publiek honger naar meer.
In de epiloog wordt duidelijk wat Greidanus wil bereiken met de marathon. Hij schetst een beeld van de Nederlandse identiteit en de flexibiliteit die zij bezit. Toch is het puur en alleen al voor de ervaring een noodzaak deze productie te bekijken. Voor een kijkje in de geschiedenis en toekomst van ons land is op deze avond op en top geschikt. Zorgen over uitputting hoef je je tijdens deze marathon niet te maken. Tussen alle voorstellingen door zijn er voldoende Hollandse maaltijden en hapjes te verkrijgen en is er even tijd om uit te rusten, of rond te lopen over de Markt waar nog meer spektakel te zien is.

Theaterjournaal.nl

In een doldwaas relaas over onder andere Sinterklaas, Willem van Oranje, André Hazes en Anne Frank worden de hoogte- en dieptepunten van de vaderlandse geschiedenis er doorheen gejast. Het is een aardig spektakel (...)
Af en toe doen de scènes denken aan de opgewekt chaotische historische strip ‘Van nul tot nul', zoals de grappige dialoog tussen de ritmeesters van Oranje, vertolkt door Bob Schwarze en Aus Greidanus.
Tuin van Holland biedt het publiek een vrolijke avond.

historischnieuwsblad.nl

De proloog Boven water (regie Aus Greidanus) wekt grote verwachtingen voor de rest van de zes uur durende marathonvoorstelling.
Ook in de pauzes komt het publiek oren en ogen tekort: patriotten roepen de revolutie uit, Anton Mussert houdt een redevoering en twee ridders gaan ten onder in hun strijd om het liefje. Toeschouwers verorberen ondertussen allerlei Hollandse hapjes en maaltijden. Zowel liefhebbers van klassiek als van modern toneel komen aan hun trekken.
In Onze koloniën brengt Nadia Amin een overdonderende uitvoering van Nina Simone's Four women ten gehore: ‘What's my name; what do they call me?'
... een pluim voor Annelies de Ridder, die de prachtige kostuums ontwierp.

[ terug ]