Peyton Place
van Grace Metalious
Heimwee naar beschaving
"Doen wij Amerikanen dan goddomme niets anders dan neuken? Naaien wij onze moeders? Naaien onze vaders onze dochters? En slaan wij elkaar daarna alleen maar de hersens in? Dit klote boek is een regelrechte, vuige belediging"
Peyton Place werd uitgegeven
in 1956. De auteur Grace Metalious (1924-1964) was toen 32. De publicatie veroorzaakte
een aardverschuiving in de Amerikaanse literaire wereld: een jonge plattelandshuisvrouw
ging in een boek te keer als een bootwerker en iedereen vrat het. Boeken verkopen
werd van een tamelijk elitaire aangelegenheid ineens big business. Tegelijkertijd
werd Peyton Place in tal van Amerikaanse plattelandssteden geboycot.
Het zou een slechte invloed hebben op de jeugd. Het was volgens de critici een
zondig, goddeloos, verdorven, schandalig slecht boek, onzedelijk, onsmakelijk,
amoreel, smerig, plat en goedkoop. Desondanks stond Peyton Place een jaar lang
bovenaan de bestsellers lijst van de New York Times.
Peyton Place deed in 1956 in Amerika wat Phil Bloom tien jaar later in Nederland veroorzaakte: een algehele schok, gevolgd door een storm van verontwaardiging. Maar dan voornamelijk bij de bevolkingsgroepen die iets te verliezen hadden: hun gezag en zeggenschap over de moraal in het zo zorgvuldig opgebouwd stelsel van de naoorlogse normen en waarden. Metalious toonde in Peyton Place het alledaagse Amerika zoals heel Amerika dat kende, en beschreef aan de hand van dat vertrouwde beeld een wereld van hypocrisie, machtsmisbruik, seksuele onderdrukking, incest, overspel, abortus. Die hele poel van ellende die iedereen uit zijn eigen familie of omgeving kende, maar waar nooit, in elk geval niet openlijk, over werd gesproken.
De schok die het verschijnen van Peyton Place teweegbracht had ook te maken met het perspectief waaruit de schrijfster haar personages benaderde. Het puriteinse Amerika las ineens een verhaal, verteld via een aantal vrouwen die zich niet alleen van hun seksualiteit bewust waren, maar daar ook naar op zoek waren om er godbetert 'van te genieten'. Niet onbelangrijk was ook de setting van Peyton Place. Afwijkend, grof gedrag werd uitsluitend geassocieerd met de boeren in het ranzige Zuiden; in het beschaafde, overwegend blanke New England kwam in de beleving van veel Amerikanen dit soort mensen eenvoudigweg niet voor.
Het Peyton Place van Grace
Metalious is in grote lijnen het verhaal van drie vrouwen die, ieder voor zich
en op een eigen manier, in de repressieve atmosfeer van een kleine provinciestad
hun persoonlijke en seksuele onafhankelijkheid ontdekken.
Constance MacKenzie, een werkende, alleenstaande moeder, heeft aan een kortstondige
relatie met een getrouwde man een dochter overgehouden: Allison. Die heeft ze
wijsgemaakt dat ze met haar vader was getrouwd, en dat hij is overleden.
Moeder Constance leeft in grote angst dat dit geheim wordt ontdekt; het zal
haar leven en dat van haar dochter in Peyton Place onmogelijk maken. Dochter
Allison droomt intussen van een leven als schrijfster, ver weg van het leven
in het benauwde Peyton Place.
De derde vrouw, Selena Cross, heeft alles wat de zwaar gefrustreerde Constance
niet heeft: ze is jong, mooi, en onweerstaanbaar sensueel. Daarmee jaagt ze
alle mannen van Peyton Place de stuipen op het lijf. Maar ook Selena draagt
een geheim met zich mee. Ze is zwanger van haar stiefvader, met wie ze een incestueuze
verhouding heeft.
In het Peyton Place van de beroemde televisieserie van ABC uit 1964 (in Nederland uitgezonden door de Avro) werd het verhaal van Grace Metalious geheel geneutraliseerd. Alle mannen, onderwerp van erotische fantasieën bij Metalious, werden vervangen door minder onrustwekkende types. Daarbij werd elke seksuele verwijzing geschrapt of vervangen door 'echte liefde' van het zoetsappige soort. De enorme sloten drank uit het boek verdwenen in keurige karafjes, bij uitsluiting gehanteerd door meerderjarige mannen tijdens daarvoor geschikte gelegenheden. Dit Peyton Place werd het voorbeeld voor Amerika: een stad zonder alleenstaande moeders, zonder incest, overspel of abortus; geen naar seks verlangende vrouwen, geen onderdrukkende kerels maar liefhebbende echtgenoten. De regisseur van de serie zag het als zijn taak "dat afschuwelijke boek dat ik haat" om te vormen naar een verhaal over godvrezende mensen vol ontzag voor de heersende moraal van de naoorlogse waarden en normen.
Grace Metalious (ook haar eigen levensverhaal loopt volgens de wetten van een tragedie) heeft de serie overigens moeten missen; ze overleed in 1964. Aan de drank. De televisierechten waren voor een schijntje verkocht aan ABC. Haar familie erfde niets, alleen schulden.
In de bewerking van Terlingen
vreet het Peyton Place van Grace Metalious zich een uitweg dwars door het fundament
van het Peyton Place van ABC. De hypocrisie overheerst. Iedereen leeft 'naar
het licht' en maakt elkaar gelukkig, zo lijkt het. Kleine rimpelingen worden
onmiddellijk glad gestreken.
Met de komst van de nieuwe dokter Michael Rossi ontstaan de eerste scheurtjes
in dat door de notabelen van Peyton Place zo zorgvuldig gepolijste beeld. Als
huisarts krijgt Dr. Rossi te maken met de verborgen kant van Peyton Place. Wanneer
hij een verhouding krijgt met Constance MacKenzie en met een huwelijksaanzoek
de door haar geëiste geheimhouding wil doorbreken, maakt Constance een
eind aan hun verhouding. Gedesillusioneerd doet dr.Rossi zijn beklag na een
avond doorzakken bij de notabelen van het dorp. De volgende dag ligt het nieuws
op straat. Reputaties sneuvelen. Oude wonden worden opengereten. De kleine,
gesloten gemeenschap blijkt minder hecht en solide dan verwacht.
Wat volgt is een ongenadige clash tussen de twee sekses, twee diametraal tegenover
elkaar staande visies, mannelijk en vrouwelijk, met als inzet de zeggenschap
over hun stad en hun leven in Peyton Place. Want dat is wat hen bindt: de plaats
waar ze thuis zijn in een wereld die ze kennen en die ze ieder voor zich opnieuw
zouden willen inrichten. Vanuit een verlangen naar een manier van leven dat
het de moeite waard maakt om te leven. Ook dat verlangen is gemeenschappelijk.
Gevoed door een heimwee naar beschaving.